Edukacja obywatelska będzie przedmiotem, który da uczniom wiedzę, jak poruszać się w systemie państwa i wypracować kompetencje życia codziennego – podkreśliła w poniedziałek podczas konferencji o edukacji prawnej i obywatelskiej w KPRM wiceministra edukacji Paulina Piechna-Więckiewicz.

Od 1 września 2025 roku w polskich szkołach ponadpodstawowych pojawi się nowy obowiązkowy przedmiot – edukacja obywatelska. Zastąpi on historię i teraźniejszość (HiT), a jego celem będzie przygotowanie uczniów do świadomego uczestnictwa w życiu społecznym, politycznym i prawnym. Reforma została zapowiedziana podczas konferencji poświęconej edukacji prawnej i obywatelskiej, która odbyła się 16 czerwca w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Praktyka i codzienność zamiast wykładu historycznego

Wiceszefowa Ministerstwa Edukacji Narodowej Paulina Piechna-Więckiewicz zaznaczyła, że edukacja obywatelska będzie służyć rozwijaniu praktycznych umiejętności uczniów i ich orientacji w funkcjonowaniu państwa. – „Potrzebujemy przedmiotów, które będą budować nasze kompetencje życia codziennego. Potrzebujemy praktyki, potrzebujemy pracy zespołowej, potrzebujemy budowania relacji” – mówiła.

Nowy przedmiot ma też pomóc młodym ludziom unikać dezinformacji, korzystać ze swoich praw i rozumieć instytucje demokratyczne.

„Tylko co trzeci uczeń zgadza się ze stwierdzeniem, że polski system polityczny działa dobrze”

Podstawę programową edukacji obywatelskiej opracowuje zespół ekspertów kierowany przez dr. Jędrzeja Witkomskiego z Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej. Badacz przywołał dane z międzynarodowego badania ICCS 2022, z których wynika, że polscy uczniowie dobrze rozumieją kwestie społeczne, ale jednocześnie mają krytyczne zdanie o systemie politycznym. – „Tylko co trzeci uczeń zgadza się ze stwierdzeniem, że polski system polityczny działa dobrze” – powiedział Witkomski. Zwrócił uwagę, że prawie połowa uczniów uznaje, iż posłowie dobrze reprezentują obywateli, ale tylko co czwarty uważa, że dobrze reprezentują młodych ludzi.

– „Chcemy, żeby to był przedmiot, który jest odpowiedzią na takie poczucie marginalizacji młodych ludzi w sferze społecznej i alienację polityczną” – dodał.

Trzy filary nauczania

Program edukacji obywatelskiej będzie opierać się na trzech równoważnych elementach: wiedzy i umiejętnościach określonych w wymaganiach szczegółowych, działaniach obywatelskich oraz projekcie edukacyjnym. Podstawę programową opracowano w taki sposób, by była praktyczna i umożliwiała uczniom angażowanie się w życie publiczne.

W szkołach ogólnokształcących przewidziano 45 obowiązkowych wymagań oraz 7 fakultatywnych, które wybiera nauczyciel. W szkołach branżowych I stopnia uczniowie zrealizują 31 wymagań obowiązkowych i 7 z 27 dodatkowych. To istotna zmiana – w porównaniu do 127 wymagań, jakie obowiązywały w ramach przedmiotu historia i teraźniejszość. Jak zaznaczył Witkomski, celem uproszczonej struktury jest danie nauczycielom i uczniom więcej przestrzeni na działania praktyczne.

Od mowy nienawiści po prawa człowieka

Wymagania szczegółowe podzielono na osiem działów tematycznych, takich jak: „ja i społeczeństwo”, „szkoła jako wspólnota”, „demokracja i prawo” czy „Polska w Europie”. Uczniowie będą omawiać m.in. zjawisko mowy nienawiści, partycypację obywatelską, praworządność, prawa człowieka, funkcjonowanie instytucji publicznych, zagrożenia dla demokracji i proces legislacyjny. Według Witkomskiego, aż 23 z 45 obowiązkowych wymagań stanowi punkt wyjścia do edukacji prawnej.

W ramach edukacji obywatelskiej każdy uczeń będzie musiał zrealizować cztery działania obywatelskie – na przykład wziąć udział w debacie, przygotować pikietę, przeprowadzić symulację obrad lub wyborów. Uczniowie będą również zobowiązani do przygotowania projektu edukacyjnego. – „Tutaj też jest ogromna przestrzeń do edukacji prawnej. Projekt badawczy to może być analiza przestrzegania jakiegoś konkretnego prawa człowieka. To może być analiza kontrowersji wokół stanu praworządności w Polsce” – wyjaśnił Witkomski.

Przedmiot neutralny światopoglądowo

Twórcy podstawy programowej deklarują, że edukacja obywatelska będzie przedmiotem neutralnym. – Nie będzie przekonywać do konkretnych rozwiązań czy poglądów politycznych – zapewnił ekspert. Przedmiot ma umożliwić młodzieży zdobycie rzetelnej wiedzy i rozwój umiejętności niezbędnych do świadomego uczestnictwa w życiu publicznym.

Edukacji obywatelskiej będą się uczyć uczniowie klas II i III liceów ogólnokształcących, klas II–IV techników oraz klas II i III szkół branżowych I stopnia.

Wiceszefowa Ministerstwa Edukacji Narodowej podkreśliła, że celem reformy jest przygotowanie młodzieży do aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w demokracji. – „Potrzebujemy edukacji, która uczy jak działa państwo i jak korzystać z dostępnych narzędzi obywatelskich” – zaznaczyła Paulina Piechna-Więckiewicz.

Zobacz również: Edukacja obywatelska w serwisie PEN-Info

aka

Źródło: PAP